De gevreesde Duitse naamvallen zijn voor talloze scholieren een doorn in het oog. Na het lezen van dit artikel is dit struikelblok verleden tijd en weet jij exact wanneer je welke naamval gebruikt. Eerst verfrissen we je kennis door te vertellen wat een naamval precies is, daarna gaan we stapsgewijs de naamvallen langs.
Wat is een naamval precies?
De term ‘naamval’ kennen we inmiddels allemaal, maar wat betekent het precies? Formeel gezegd is een naamval een middel waarmee de grammaticale functie van een bepaald woord in een groot zinsverband wordt aangegeven. Zo kunnen Duitse lidwoorden verschillende uitgangen hebben. Elke uitgang drukt een naamval uit. Deze naamvallen zijn nodig om de functie van een zinsdeel aan te geven; het onderwerp, het leidend voorwerp of het meewerkend voorwerp.
Zoals je in onderstaand voorbeeld ziet, krijgt de pinguïn constant een andere naamval. Simpelweg omdat de pinguïn in elke zin een andere functie heeft:
Tijd om elke naamval uitvoerig te bespreken. Het voorbeeld van de pinguïn vind je steeds terug om de theorie beeldend te maken.
1. Eerste naamval: Nominatief - onderwerp
De eerste naamval- ook wel de nominatief genoemd- gebruik je voor het onderwerp van de zin. Vanuit het Nederlands weet je als het goed is hoe je het onderwerp vindt: wie/wat + gezegde = het onderwerp.
In het geval van onze pinguïn kijken we naar de eerste zin van de afbeelding: Der Pinguïn guckt mich komisch an. Vervolgens stel je de vraag: wie of wat guckt mich komisch an? Juist, Der Pinguïn! Dat is dus het onderwerp en het onderwerp is de eerste naamval, dus Der.
Het lidwoord is echter afhankelijk van het geslacht. Omdat ‘pinguïn’ mannelijk is, krijgt het der en niet die.
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig en MV = meervoud
De eerste naamval wordt ook gebruikt na de koppelwerkwoorden ‘sein’ en ‘werden’. Het is dus zaak om de koppelwerkwoorden te herkennen. Dan kijk je naar het geslacht en op basis daarvan pas je de juiste eerste naamval toe.
2. Tweede naamval: Genitief - bezit
De tweede naamval- ook wel genitief genoemd- gebruik je om bezit te duiden. Hiervoor kijken we naar de tweede zin van de afbeelding Das Fell des Pinguins ist weich = De vacht van de pinguïn is zacht. ‘Van de’ staat voor bezit, dus pas je de tweede naamval toe. De vacht is immers van de pinguïn.
Omdat ‘Pinguïn’ mannelijk is, wordt het in de tweede naamval automatisch ‘des’. Maar dat is nog niet alles. Aan het einde van het substantief wordt een extra ‘s’ toegevoegd: des Pinguins. Dit pas je ook toe bij onzijdige zelfstandige naamwoorden. Een kwestie van onthouden en veel toepassen.
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig en MV = meervoud
3. Derde naamval: Datief - meewerkend voorwerp
De derde naamval- ook wel datief genoemd- gebruik je bij het meewerkend voorwerp. Vanuit het Nederlands weet je dat je het meewerkend voorwerp vindt door ‘aan wie’ of ‘voor wie’ te vragen. Maar pas op! In het Duits worden ‘aan’ en ‘voor’ niet vertaald. We pakken het voorbeeld er bij (derde zin): Ich zeige dem Pinguin den Fisch = Ik toon de vis aan de pinguïn.
Het is de derde naamval en de pinguïn is mannelijk dus gebruik je ‘dem’. Staat het zelfstandig naamwoord in meervoud? Dan voeg je +n toe. Bijvoorbeeld: Der Pinguin gibt den Tierpflegern ein Geschenk.
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig en MV = meervoud.
Helaas bestaan er uitzonderingen. Er zijn namelijk enkele werkwoorden waar je geen ‘aan’ of ‘voor’ kunt plaatsen. Aangezien je toch de derde naamval moet gebruiken, dien je deze werkwoorden uit je hoofd te leren (zie onderstaand schema).
Daarnaast gebruik je de derde naamval bij de voorzetsels: aus, außer, bei, mit, nach, seit, von , zu en gegenüber. Bijvoorbeeld: Nach der Feier hat der Pinguin fast nicht mehr gegessen.
Dit filmpje helpt je de voorzetsels onthouden. Let op! Ze zijn het voorzetsel ‘gegenüber’ vergeten.
4. De vierde naamval: Accusatief - lijdend voorwerp
De vierde naamval (accusatief) gebruik je voor het lijdend voorwerp: wie/wat + gezegde + onderwerp. We passen het direct toe in de vierde zin: Tina besucht den Pinguin oft im Zoo. ‘Wie’ besucht Tina oft im Zoo? Den Pinguin! De pinguïn (mannelijk) is dus het lijdend voorwerp en staat daarom in de mannelijke vorm vierde naamval: den.
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig en MV = meervoud
- De vierde naamval gebruik je ook na ‘es gibt’ (er is/zijn)
Voorbeeld: Es gibt einen Pinguin in dem Garten.
- Na ‘fragen’ en ‘bitten’ gebruik je ook de vierde naamval.
Voorbeeld: Der Pinguin fragt den Mann nach dem Weg.
- Na de volgende voorzetsels volgt automatisch de vierde naamval: bis, durch, für, gegen, ohne, um.
Bijvoorbeeld: Der Pinguin kann nicht ohne den Fisch leben.
Lidwoordenoverzicht
Als het goed is snap je nu alle Duitse naamvallen. Zo niet, is het zaak om de theorie meerdere keren door te nemen en goed naar de voorbeelden te kijken. Ben je meer visueel ingesteld? Dan doe je er goed aan YouTubevideo’s over de naamvallen op te zoeken.
Na het snappen van de theorie ga je door met het uit je hoofd leren van onbepaalde- en bepaalde lidwoorden.
Hierbij een aantal leertips:
- Kleurtjes helpen je de naamvallen beter onthouden.
- De nominatief en accusatief lidwoorden zijn bijna hetzelfde: alleen ‘den’ van mannelijk accusatief verschilt.
- De uitgangen van onbepaalde lidwoorden lijken sterk op de bepaalde lidwoorden
- Zoek oefeningen om je kennis te testen
Bepaalde lidwoorden:
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig, MV = meervoud
Onbepaalde lidwoorden:
M = mannelijk, V = vrouwelijk, O = onzijdig, MV = meervoud
Ooit gedacht dat pinguïns je zouden helpen om de Duitse naamvallen te begrijpen? 😉 Succes met oefenen!
Krijg je de Duitse naamvallen maar niet onder de knie, of loop je vast met andere onderdelen van de Duitse taal? BijlesHuis beschikt over een groot bestand ervaren docenten Duits. Ze helpen je 1-op-1 op momenten dat het jou uitkomt, zowel aan huis als online.
Laat hieronder je gegevens achter en blijf zo op de hoogte van onze nieuwste artikels! Je ontvangt verder geen reclame of andere e-mails.
