Struikel jij ook altijd over de d'tjes en de t'jes? Je kunt er helemaal verstrikt in raken, en dat kan best frustrerend zijn. Gelukkig zijn er een paar handige methodes die je kunt gebruiken. In deze blog leggen we ze allemaal uit. Even verder lezen dus, dan maak jij straks geen dt-fouten meer!
Smurfentaal
Was jij vroeger gek op de Smurfen? Dan herinner je je vast het smurfentaaltje nog. Alle werkwoorden in de zin werden vervangen door het woord 'smurfen'. Grote Smurf zei dan bijvoorbeeld trots tegen Smurfin: 'Dat hebben wij even goed gesmurft!' Dat smurfentaaltje komt nu goed van pas.
Als je opeens niet meer weet of je een werkwoord met een -d, een -t of met -dt moet schrijven, kun je het volgende doen: Vervang het werkwoord waar je over twijfelt door het werkwoord 'smurfen'. Hoor je een -t bij het werkwoord smurfen? Dan schrijf je ook een -t bij het werkwoord waar je over twijfelde. Kijk maar even mee:
- Word(t) eens volwassen! Daar maak je van: Smurf eens volwassen! Je hoort geen -t, dus schrijf je het werkwoord zonder -t. Word eens volwassen!
- Brand(t) het huis af? Daar maak je van: Smurft het huis af? Hé, nu hoor je wel een -t! Dus je schrijft: Brandt het huis af?
- Word(t) je later danseres? Daar maak je van: Smurf je later danseres? Geen -t, dus je schrijft: Word je later danseres?
- Word(t) je broer later brandweerman? Daar maak je van: Smurft je broer later brandweerman? Hé, ik hoor een -t! Dus: Wordt je broer later brandweerman?
Let op: dit kan alleen als het werkwoord in de tegenwoordige tijd staat!
Ezelsbruggetje verleden tijd
Als eerste: In de verleden tijd bestaat -dt niet. Dat is goed nieuws, want dan hoeven we alleen nog maar te kiezen tussen een -d of een -t.
En daar is een heel handig ezelsbruggetje voor, dat heet: Soft Ketchup. Je ouders kennen ditzelfde ezelsbruggetje waarschijnlijk onder de naam: 't kofschip, of 't fokschaap. Maar Soft Ketchup klinkt lekkerder toch?
Stel, je moet een zin schrijven en je twijfelt over het voltooid deelwoord. Moet er nu een -d of een -t komen? Dan kijk je eerst naar de stam van het werkwoord. Eindigt de stam op een -s, -f, -t, -k, -ch, of -p? Dan schrijf je het met een -t. Eindigt de stam op een andere letter? Dan schrijf je het woord met een -d.
Beetje lastig onthouden he, die letters? Dat is nu het ezelsbruggetje van Soft Ketchup, daar zitten al die letters in verstopt. Dat is makkelijk onthouden!
Voorbeeld:
- werkwoord: rusten → de stam is: rust. De stam eindigt op 't' uit 'soft ketchup' dus je schrijft het voltooid deelwoord met een 't': gerust.
- werkwoord: kammen → de stam is: kam. De stam eindigt op 'm' en hoort niet bij 'soft ketchup', dus je schrijft het voltooid deelwoord met een 'd': gekamd.
Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord
De Soft ketchup-regel ging over voltooid deelwoorden. Maar voltooid deelwoorden worden ook weleens als bijvoeglijk naamwoord gebruikt. Bijvoorbeeld:
- Tegenwoordige tijd: Ik verf de schuur.
- Verleden tijd: Ik verfde de schuur.
- Voltooid deelwoord: Ik heb de schuur geverfd.
- Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord: De geverfde schuur.
Dat zorgt soms voor problemen. Vooral bij woorden als 'verloten' en 'vergroten'. Nog een keer op een rijtje:
- Tegenwoordige tijd: Ik verloot een prijs.
- Verleden tijd: Ik verlootte een prijs.
- Voltooid deelwoord: Ik heb een prijs verloot.
- Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord: De verlote prijs. Of is het: De verlootte prijs?
Bij nummer 4 is het werkwoord 'verloten' eigenlijk geen werkwoord meer. Het is een bijvoeglijk naamwoord geworden. Daarom verandert de spelling. De regel voor bijvoeglijk naamwoorden is: zo kort mogelijk.
Nu weet je vast wel wat het goede antwoord is! Het is: De verlote prijs.
Spelling van de gebiedende wijs
De gebiedende wijs wordt gebruikt als je iemand een opdracht geeft. 'Ga mijn jas halen'. Dat komt niet zo aardig over, het klinkt een beetje als een bevel. Maar het is niet altijd negatief. In een reclamefolder zie je de gebiedende wijs ook regelmatig, bijvoorbeeld: 'Koop nu een fiets en krijg 20% korting'. En misschien zei je vader net: 'Ga je huiswerk maken.'
Ook in de gebiedende wijs kan er nooit een -dt staan. Die kunnen we dus weer afvinken. In de gebiedende wijs wordt altijd alleen de stam van het werkwoord gebruikt. Zoals:
- Gaan, wordt: ga. Ga naar huis.
- Lopen, wordt: loop. Loop over de stoep.
- Blijven, wordt: blijf. Blijf staan.
Er is één uitzondering op deze regel. In de gebiedende wijs wordt normaal gesproken geen onderwerp gebruikt. Dat zie je ook in de voorbeeldzinnen: Ga mijn jas halen. Koop nu een fiets en krijg 20% korting. Er is geen onderwerp.
Bij wederkerige werkwoorden in de gebiedende wijs is er wél een onderwerp in de zin. Dat komt omdat die werkwoorden wederkerig zijn, en dus een onderwerp 'bij zich' hebben. Hierdoor komt er bij wederkerige werkwoorden in de gebiedende wijs soms wel een -t bij.
Wil je het zekere voor het onzekere nemen? Gebruik dan gewoon het woord 'smurfen' zoals hierboven uitgelegd, dan weet je het zeker!
- Zich melden; is een wederkerig werkwoord. Meld(t) u zich bij de balie. Is dat nu met of zonder -t? Smurft u zich bij de balie. Ja, met een -t!
Nu kun je met een gerust hart aan de slag gaan! Werkwoordspelling krijg je vooral onder de knie door veel te oefenen. Houd de regels en ezelsbruggetjes er in het begin bij en denk rustig na.
Hier vind je een goede oefening. Benieuwd of papa en mama nog weten hoe het zit, of ben je zelf een papa of mama? Dan is deze test een goeie!
Blijf je moeite hebben met spelling? Individuele hulp voor Nederlands of schrijfvaardigheid kan uitkomst bieden! BijlesHuis heeft genoeg ervaren docenten die je kunnen helpen.
Vul hieronder je gegevens in en blijf op de hoogte van de nieuwste blogs! Uiteraard ontvang je verder geen reclame of andere e-mails.
