Hoe werken persoonlijke voornaamwoorden in het Frans?

In dit artikel gaan we het hebben over persoonlijke voornaamwoorden in het Frans, ook wel bekend als les pronoms personnels. Om foutloos de verschillende persoonlijke voornaamwoorden te gebruiken, kun je een aantal ezelsbruggetjes en handige regeltjes gebruiken zodat je het beter kan onthouden. Maar om de theorie helemaal te begrijpen, richten we ons tot Angèle. Deze Brusselse zangeres brak in 2018 door met haar hit “Tout oublier”. “Touuuuuuuut, il faudrait tout oublier”, zingt ze, en het klinkt fantastisch. De songtekst van haar nummer leent zich uitstekend voor het uitleggen van Franse persoonlijke voornaamwoorden omdat deze woordjes er veel in aan bod komen. We zullen eerst beginnen met persoonlijke voornaamwoorden als onderwerp (les pronoms sujets), ontleden dan deze woorden als lijdend voorwerp (le pronom personnel COD) en meewerkend voorwerp (le pronom personnel COI). Tenslotte sluiten we af met de benadrukte voornaamwoorden (le pronom tonique) en de speciale vormen ‘en’ en ‘y’.

“Ik heb het liedje Tout Oublier geschreven en moest meteen aan mijn broer denken. Ik wist dat hij degene was die het liedje het best kon begrijpen. Thuis hebben we soms moeilijke momenten gekend samen. Maar in het dagelijks leven deden we nochtans alsof er niets aan de hand was, alsof alles oké was. Het nummer gaat niet over ons privéleven, maar het onderwerp is de noodzaak om in alle omstandigheden een glimlach te dragen.” - Angèle

‹

›

Wat is een persoonlijk voornaamwoord?

Een persoonlijk voornaamwoord verwijst naar iets of iemand die aan een bepaalde actie of handeling deelneemt: het werkwoord. Het verwijst naar alle deelnemers zonder ze bij de naam te noemen, zoals bijvoorbeeld: ‘ze zingt’, waarbij ‘ze’ refereert naar Angèle. Deze vorm is natuurlijk niet moeilijk om te herkennen, omdat het maar een korte zin is. Laten we daarom even kijken naar een zin met een onderwerp (sujet), een lijdend voorwerp (COD) en een meewerkend voorwerp (COI).

Ze geeft een cadeau aan haar broer.
= Elle donne un cadeau à son frère.

• Elle is het onderwerp, de deelnemer die de actie (geven) uitvoert en verbonden is met het werkwoord. Dit noem je ook wel le sujet.
• Un cadeau is wat de actie ondergaat, ze geeft namelijk IETS. Dit is het lijdend voorwerp, ofwel het COD.
• A son frère is degene voor wie de actie is bedoeld, of wie er op z’n minst aan meewerkt, aan of voor wie het cadeau dus is: het meewerkend voorwerp, het COI.

In de zin is alleen ‘elle’ een persoonlijk voornaamwoord. Maar het is mogelijk om de andere zinsdelen te vervangen door andere persoonlijke voornaamwoorden. Dat ziet er als volgt uit:

Elle donne un cadeau à lui.= Ze geeft een cadeau aan hem.

Elle le lui donne. = Ze geeft het hem.

Verschillende functies en vormen

Laten we eerst kijken naar de verschillende vormen van het persoonlijk voornaamwoord, op basis van de verschillende functies die het voornaamwoord in een zin kan hebben: onderwerp (sujet), lijdend voorwerp (COD) of meewerkend voorwerp (COI).

Om te bepalen welke vorm je het best kan gebruiken, kun je de volgende drie stappen volgen:

1. Ontleed altijd de hele zin: welk persoonlijk voornaamwoord heeft welke grammaticale functie in de zin? Onderwerp (sujet)? Lijdend voorwerp (COD)? Of meewerkend voorwerp (COI)?
2. Welk woord wordt vervangen en naar welk woord verwijst het voornaamwoord? Is het een mannelijk of vrouwelijk woord? Is het enkelvoud of meervoud?
3. Zet het voornaamwoord in dezelfde vorm als het woord dat vervangen wordt.

1. Het persoonlijk voornaamwoord als onderwerp

Deze vormen ken je al, die gebruik je wanneer je een werkwoord leert en vervoegt: je-tu-il/elle/on-nous-vous-ils/ells. Ter illustratie: je chante, elle chante une chanson, nous chantons, je donne un bisou à maman.

2. Het lijdend voorwerp (COD)

Goed opletten! Er zijn drie vormen voor de derde persoon enkelvoud: le voor mannelijk, la voor vrouwelijk, en l’ als het woord erachter met een klinker of een zachte ‘h’ begint. Kijk dus goed naar welk woord vervangen wordt.

Angèle zingt bijvoorbeeld: Le bonheur n’existe que pour plaire. Je le veux. = Geluk bestaat voor niets anders dan om te behagen. Ik wil het.

Het persoonlijk voornaamwoord ‘le’ is hier een COD. Waar wordt naar verwezen? Inderdaad! Naar ‘le bonheur’ in de voorgaande zin. Daarom is het niet ‘je la veux’, want het is een mannelijke 3e persoon enkelvoud.

Nog meer voorbeelden met een persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp (COD)

• J’ai vu Angèle à Rock Werchter wordt Je l’ai vue à Rock Werchter.
• Mes parents ont acheté Brol d’Angèle wordt Mes parents l’ont acheté.
• Angèle cherche Roméo wordt Angèle le cherche.
• Roméo cherche ses parents wordt Roméo les cherche.
• Roméo cherche Angèle wordt Roméo la cherche.

3. Het meewerkend voorwerp (COI)

Het meewerkend voorwerp herken je aan à/pour/de (maar let op, deze staan niet expliciet in de zin). Voor de derde persoon enkelvoud is er maar één vorm: lui. Voor de derde persoon meervoud, echter, wordt leur gebruikt. Maar kijk goed uit! Je moet leur niet verwarren met het bezittelijke voornaamwoord leurs.

Angèle zingt: “qui lui semble facile à trouver” (= wat (voor) hem makkelijk lijkt om te vinden).

Tip: COD of COI? Als er geen à/pour/de voor een pronom staat, kan je het zelf proberen toevoegen en vervangen.

• “Je lui parle.”
• QUELQU’UN parle à QUELQU’UN = iemand praat met iemand
• “Je lui parle” wordt “Je parle à Angèle”
• Angèle is dus...... ? Meewerkend voorwerp (COI)!

Meer voorbeelden met persoonlijke voornaamwoorden als meewerkend voorwerp (COI)

• Angèle donne un cadeau à Roméo wordt Angèle lui donne un cadeau.
• Un fan donne des fleurs à Angèle wordt Un fan lui donne des fleurs (slechts één vorm voor het meewerkend voorwerp (COI) 3e persoon enkelvoud).
• L’ami d’Angèle donne un cadeau à ses parents wordt L’ami d’Angèle leur donne un cadeau.
• Angèle et Roméo téléphonent à leur père wordt Angèle et Roméo lui téléphonent.
• Angèle parle à son chien wordt Angèle lui parle.

De speciale vormen

1. De benadrukte voornaamwoorden (le pronom tonique)

In plaats van een persoonlijk voornaamwoord als onderwerp (sujet) wordt soms een benadrukte vorm van een voornaamwoord gebruikt, ofwel, een beklemtoonde variant van het persoonlijke voornaamwoord als onderwerp.

Wanneer gebruik je een beklemtoonde variant (le pronom tonique)?

• Na c’est
  “Qui est là?” “C’est moi!”, dit Angèle à Roméo.
• Om contrast te benadrukken, om iets te versterken
  Toi, tu es une chanteuse flamande. Elle, elle chante en français.
• Na QUE in een vergelijking
  Angèle chante plus haut que toi.
• Na een voorzetsel
  Tu ne vas pas chez Angèle? Non, je ne vais pas chez elle, je vais chez Roméo.

2. De wederkerende voornaamwoorden (les pronoms réfléchis)

Het wederkerend voornaamwoord (le pronom réfléchi) verwijst naar het onderwerp (sujet) van de zin. Je kunt alles lezen over wederkerende voornaamwoorden in dit duidelijke artikel. Het volgende voorbeeld kun je meenemen in je schema: “Angèle se lave” = Angèle wast zich.

3. De speciale vormen EN/Y

‘En’ en ‘y’ zijn speciale vormen van persoonlijke voornaamwoorden, in zulke zinnen is er niet altijd een directe vertaling naar het Nederlands mogelijk. Voor allebei de vormen zijn er twee situaties waarin ze gebruikt worden.

‘En’ gebruik je om een lijdend voorwerp (COD) te vervangen dat begint met ‘de’ of een hoeveelheid. Is dat laatste het geval? Dan herhaal je de hoeveelheid aan het einde van de zin.

“Enfin je commence à douter d’en avoir vraiment rêvé”

• Het werkwoord is rêver de= dromen over/van. Het voornaamwoord en vervangt hier het zinsdeel dat normaal gesproken begint met de. Zie het volgende voorbeeld: Angèle rêve de devenir chanteuse -> Angèle en rêve (= ze droomt ervan).
• Maar waar komt dan de d’ van douter d’ vandaan? Deze d’ is deel van het werkwoord douter de (twijfelen aan). Dat is dus een andere ‘de’ dan wat bij ‘rêver de’ hoort.

*Dans le magasin de disques*: “Vous avez encore quelques disques vinyles de Brol?”. Oui, j’en ai cinq.”

• ‘discques vinyles’ wordt in deze zin dus vervangen ‘en’ en wordt de precieze hoeveelheid gespecificeerd door en + cinq (= ik heb er nog vijf.)

Meer voorbeelden met het persoonlijk voornaamwoord ‘en’:

• Angèle vient de Rock Werchter? Oui, elle en vient.
• Est-ce qu’Angèle a gagné beaucoup de prix? Oui, elle en a beaucoup.

Het persoonlijk voornaamwoord Y kan een meewerkend voorwerp (COI) vervangen dat met ‘à’ begint, meestal een plaats. Het vervangt nooit een persoon, want dan blijft het een meewerkend voorwerp (COI).

“Pour y croire, il faudrait tout oublier.” “Om erin te geloven zou je alles moeten vergeten.”

• Iemand gelooft ergens in = croire à
• Y vervangt dus een meewerkend voorwerp (COI) dat voorgegaan wordt door à, bijvoorbeeld: ‘Angèle croit à la vérité’ wordt ‘Angèle y croit’.
• Let op! Als je à + persoon wil vervangen gebruik je dus een gewoon meewerkend voorwerp (COI). Bijvoorbeeld: “Angèle leur parle du concert à Rock Werchter.”

“Angèle habite à Bruxelles.”

• Y vervangt hier à + plaats wat vertaald kan worden als “Zij woont hier.”

Meer voorbeelden met het persoonlijk voornaamwoord y:

• Angèle va à Rock Werchter cet été? Oui, elle y va!
• Angèle pense à devenir chanteuse wordt Angèle y pense.

Volgorde en plaats van het persoonlijk voornaamwoord in een zin (deze is anders dan in de Nederlandse taal).

1. In een Franse zin zet je een persoonlijk voornaamwoord steeds vóór het werkwoord dat vervoegd is: je le veux.
2. Uitzondering op de regel: Alleen als een infinitief ook deel uitmaakt van de werkwoordsvorm, komt het persoonlijk voornaamwoord voor de infinitief: Je veux le savoir.
3. Let goed op: maakt het vervoegde werkwoord van stap 1 deel uit van VREESELF? Dan komt het voornaamwoord WEL voor het vervroegde werkwoord in plaats van voor de infinitief: Je l’ écoute chanter en niet J’écoute le chanter.

4. Je hebt al geleerd dat in een ontkennende Franse zin met ‘ne…pas’ het ontkennende woordje ‘ne’ altijd voor de persoonsvorm staat. Dat klopt nog steeds, echter, wanneer het lijdend voorwerp (COD) of het meewerkend voorwerp (COI) een persoonlijk voornaamwoord is, plaats je die tussen ‘ne’ en de persoonsvorm. Dan krijg je bijvoorbeeld een zin als: ‘Je ne connais pas Angèle’, dat wordt omgevormd tot: ‘Je ne la connais pas.’ Dan is Angèle het lijdend voorwerp (COD). Het persoonlijk voornaamwoord dat Angèle moet vervangen moet dan dus zowel een lijdend voorwerp (COD) zijn als vrouwelijk enkelvoud, en daarom kiezen we dus voor de vorm ‘la’.

5. Wanneer je iets in de imperatief (impératif) zet, plaats je een lijdend voorwerp (COD) voor het meewerkend voorwerp (COI). Hier is een goede tip om de goede volgorde te onthouden: de D (van coD) komt voor de I (coI) in het alfabet! Bijvoorbeeld: Donne-la-lui ! = Geef het hem!

Wat gebeurt er wanneer er meer dan één persoonlijk voornaamwoord in de zin staat?

Niet alle zinsfuncties van persoonlijke voornaamwoorden kunnen in een enkele zin staan. Als er wel meer dan één voornaamwoord in dezelfde zin staat, dan zijn er regels waarmee de volgorde bepaald kan worden. Op deze website kun je meer oefeningen vinden.

Als je het toch nog lastig vindt om de verschillende persoonlijke voornaamwoorden in het Frans goed te gebruiken, of heb je moeite met andere aspecten van de Franse grammatica? Kom dan naar BijlesHuis! We hebben veel ervaren en gediplomeerde docenten Frans voor je beschikbaar. Zij staan te popelen om je te helpen, zowel thuis als online.

BijlesHuis - Vind de perfecte bijlesdocent

Bijles op maat bij de meest kwalitatieve docenten in Nederland

bijleshuis.nl

Laat hieronder je gegevens achter en blijf zo op de hoogte van onze nieuwste artikels! Je ontvangt verder geen reclame of andere e-mails.