Bijles geven vergt meer van je dan alleen kennis overbrengen. Zo kan je de les waardevoller maken door de juiste vragen te stellen. Het is niet makkelijk om dit direct toe te passen, want hoe stel je perfecte vragen? En hoe wordt de student op een vragende wijze uitgedaagd? Deze blog is essentieel om als bijlesdocent creatief om te gaan met het stellen van pedagogisch verantwoorde vragen.
Het nut van vragen stellen
Ontwikkelingsdeskundigen Vygotsky en Piaget pleiten dat er winst te behalen valt op het ontstaan van interactie tussen leerling en bijlesdocent. Interactie is cruciaal tijdens begeleiding, omdat dit leidt tot het zogenoemde 'high complex learning'. Dit houdt onder andere in dat de student door het verwoorden van zijn of haar gedachtegang zijn eigen denkproces uitspreekt. Op deze manier krijgt het leerproces een flinke boost. Kort gezegd is het dus zaak om de leerling hardop te laten nadenken door de juiste vragen te stellen. Dit behoort, samen met autonomie stimuleren, tot een van de zeven gouden eigenschappen van een topdocent.
‘’What a child can do in cooperation today, he can do alone tomorrow.’’ -Lev Vygotsky
Naast Vygotsky hamert ook de Zwitserse Piaget op het belang van interactie. Volgens hem leidt voldoende interactie namelijk tot inzichten en nieuwe perspectieven. Uiteraard gaat dit niet vanzelf en vergt dit de nodige kennis en oefening. Om vruchtbare gesprekken te bevorderen, moet je onder andere passende vragen stellen. Deze gids helpt je daar mee.
Vraagsoorten
Er bestaan grofweg vijf vraagsoorten die je dient te kennen om op een uitstekende manier interactie te bewerkstelligen. Voordat je een vraag stelt of bedenkt, is het zaak na te gaan welke soort vraag het nuttigst is om te stellen.
- Het is bijvoorbeeld handig om vragen te stellen over eerder opgedane kennis, dit activeert zijn of haar brein direct. Ervaringsgerichte vragen zorgen tevens voor een snellere opname van de lesstof. Voorbeelden: ‘Waar heb je die kennis opgedaan?'; of 'Wat is jouw ervaring met….?' of 'Zegt … jou iets?'
- Reactie-uitlokkende vragen kunnen ook waardevol zijn om de bijles interactief te houden: 'Is het tempo zo goed?', ‘Vind je dat ook, of heb je een andere mening?'
- Begripsvragen stel je door middel van open vragen. Op deze manier push je de student om na te denken over de lesstof. 'Wat is het nut daarvan denk je?', 'Hoe heb je dat uitgevonden?', 'Waarom is dat zo?'. Andere begripsvragen stel je door middel van toepassingsvragen: 'Hoe zou jij dat toepassen?'; ‘Geef eens een voorbeeld?’
- Diepgangsvragen en contextuele vragen stel je door middel van een hypothetische vraagstelling: 'Geldt dat hier/daar ook?','Wat zijn voordelen/nadelen?', 'Wat zou er veranderen als…?', ‘Hoe zou je dat anders kunnen formuleren?'; Bij dit soort vragen moet de leerling dieper graven en wordt er beroep gedaan op zijn/haar inbeeldingskracht.
- Ter afsluiting is het van belang om de les kort te evalueren. Evaluatievragen betreffen drie zaken: waarden, normen en keuzes. Bijvoorbeeld: 'Wat vond je van…?', 'Wat voor gevoel geeft jou dat?';, 'Heb ik goed begrepen dat…?';
Meer informatie over vraagsoorten vind je in de taxonomie van Bloom. Bloom pretendeert dat je zes kennisniveaus van de leerling kunt testen door de exact de juiste vragen te stellen. Vanuit een ander perspectief is het ook goed om te kijken hoe je leerlingen stimuleert zelf meer vragen te stellen. Docent en ontwikkelaar Michiel Lucassen schreef daar een vlotte blog over.
De juiste vragen stellen in de praktijk
Zorg ten eerste voor een veilige en inspirerende leeromgeving. Een vertrouwensband, eerlijkheid en openheid zijn daarbij essentieel. Daarnaast moet de leerling altijd weten wat hem/haar te wachten staat en dat fouten maken mag.
Praktische tips:
- Stel niet altijd dezelfde (soort) vragen, maar varieer voldoende. Dit spreekt voor zich, maar is niet minder belangrijk om te vermelden.
- Bevraag meer dan alleen feitelijke kennis. Ontdek ook zijn of haar redenering en mening om de student écht verder te laten nadenken. Alleen feitelijke kennis vragen zorgt voor het ’herkauweffect’.
- Stimuleer elaboratie (het onthouden van de lesstof), door de leerling constant kleine delen van de lesstof te laten samenvatten.
- Vermijd vage of algemene vragen. Probeer vragen zo specifiek mogelijk te stellen.
- Durf te vragen (#dtv) is een bekende opmerking op sociale media, maar geldt ook voor bijles. Door moeilijke vragen durven te stellen, zet jij de student maximaal aan het denken. Doseer hier wel mee.
- Geen ster in snel goede vragen bedenken? Bereid dan wat vragen voor, zodat je altijd een goede vraag achter de hand hebt.
- Stel met enige regelmaat vragen. Hiermee stimuleer je onder andere interactie, aandacht en je kunt peilen of de student het allemaal wel volgt.
Welke vragen stel je beter niet?
Vragen stellen is educatief gezien erg goed, maar toch zijn er een aantal vragen die je beter niet kunt stellen:
- Leidende vragen zijn een no-go. Met deze vraagsoorten suggereer je al het antwoord van de leerling te weten. Laat dat nou net niet te bedoeling zijn. Een voorbeeld van een leidende vraag is: 'Je vindt dat zeker ook een makkelijk onderwerp?'
- Met gesloten vragen schiet je ook niet zo veel op. Hiermee mondsnoer je de conversatie. Bovendien zijn dit alles behalve uitdagende vragen. Bijvoorbeeld: ‘Is het samenvatten gelukt?'.
- Probeer een vragenopstapeling te vermijden. Dit zijn vragen waarin je eigenlijk meerdere vragen tegelijk stelt. Bijvoorbeeld: ‘Hoe komt besluitvorming op Europees niveau tot stand en welke lagen van de Europese Unie hebben daarmee te maken?’.
Reageer slim op antwoorden
Na het antwoord van de student op jouw vraag, is het van belang om daarop te reageren. Doe dat door middel van een subtiele waardering. Doe je dit te overdreven? Dan kan dit ten koste gaan van de betrokkenheid van de student. Je houdt de leerling gemotiveerd als je hem/haar blijft uitdagen.
Wat als de student niet op het antwoord komt?
- Geef de student tijd om na te denken. Een stilte inbouwen is prima.
- Formuleer de vraag anders.
- Betrek er indien mogelijk een andere leerling bij.
- Denk hardop mee. Hiermee help je de student in zijn/haar denkproces. Je kunt hints geven of duiden wat niet goed is. Zo kom je samen steeds dichter bij het juiste antwoord.
Voor het stellen van vragen bestaat geen eenduidige formule die bij elke bijles werkt. De ene vraag heeft nou eenmaal meer effect op een individu dan de ander. Oefen daarmee en je komt er snel genoeg achter wat goed werkt. Je bijlessen goed voorbereiden en het stellen van de juiste vragen zijn dé ingrediënten om jouw lessen naar een hoger level te tillen!
Bronnen:
- Ebbens, S., Ettekoven, S., & Van Rooijen, J. (2013). Effectief leren. Groningen/Houten: Noordhoff (derde druk).
- Lucassen, M., (2018). Vragen stellen door leerlingen: zo stimuleer je dat
- Poppe Gorden, (2017). Pocketboek Vraagtechnieken in de klas
- Veenman, S., (2001). Effectief vragen stellen.
Een leuk zakcentje bijverdienen door bijles te geven aan hulpbehoevende studenten? Meld je vandaag nog aan als bijlesdocent!
Laat hieronder je gegevens achter en blijf zo op de hoogte van onze nieuwste artikels! Je ontvangt verder geen reclame of andere e-mails.
